Cmentarz

W związku z parafią Brzeziny można mówić o trzech cmentarzach. Najstarszy z nich to cmentarz przykościelny powstały przypuszczalnie w połowie XVII wieku. Ma on kształt wieloboku wydłużonego w osi orientowanego kościoła. Gdy w roku 1830 parafia się powiększyła, poszerzono nieco teren wokół kościoła, ogradzając go murem. Pozostałością tego cmentarza przykościelnego jest krzyż i dwa groby należące do dawnych dziedziców tych okolic. Jeden z nich to grób Rudolfa Ślaskiego z 1851 roku, a drugi jego ciotki, Antoniny Wiśniewskiej, zmarłej w 1858 roku. Usytuowane są w pobliżu wejścia na cmentarz grzebalny naprzeciw okien zakrystii. Na usypanym tam wzgórzu wznoszą się dwa piękne żeliwne krzyże opatrzone inskrypcjami. Ziemia wokół kościoła na pewno kryje szczątki jeszcze wielu zmarłych.

Kiedy w połowie XIX wieku zaczęło brakować miejsca na cmentarzu przykościelnym, ówczesny pleban starał się u władz o wydanie zezwolenia na poświęcenie kawałka roli na powiększenie cmentarza. Zgodę na to otrzymał, ale brakw dokumentach informacji, gdzie się ten kawałek ziemi znajdował. Wiadomo na pewno, że podczas urządzania wsi Brzeziny w 1850 roku wydzielono na cmentarz część gruntu dworskiego rządowego. Przypuszczalnie jest to tzw. cmentarz stary. Znajduje się na wzgórzu za szkołą. Dziś widoczny jest w krajobrazie jako kępa zieleni wśród pól. W 1991 roku znajdował się tam jeden zachowany nagrobek z drugiej połowy XIX wieku. Były też słabo widoczne pozostałości muru, wału i fosy. Prawdopodobnie był to cmentarz, na którym chowano ofiary epidemii. Potem nie był używany. Pochowano tu natomiast czternastu żołnierzy armii carskiej poległych w grudniu 1914 i styczniu 1915 roku w potyczce pod Orlą Górą w Morawicy. Pozostałości cmentarza zabezpieczono w 1994 roku. W rogu zagajnika są dziś dwa krzyże: jeden prawosławny i jeden żeliwny na kamiennej podstawie, pochodzący z zachowanej mogiły. Całość ogrodzona jest betonowym płotkiem.

Obecnie funkcjonujący cmentarz parafialny został założony w 1866 roku przez ówczesnego proboszcza, ks. Augusta Żołątkowskiego. Po objęciu parafii rozpoczął on starania o wyznaczenie miejsca na nowy cmentarz. Już wtedy przepisy zabraniały chowania zmarłych na cmentarzach przykościelnych. Władze rządowe uznały, że najodpowiedniejszy będzie teren będący przedłużeniem placu kościelnego od wschodu. Usytuowanie na górze sprawia, że grunt jest tam na pewno suchy, a dojście trawnikami od kościoła będzie bardzo łatwe. Cmentarz został otoczony murem przykrytym daszkiem, w środku ustawiono wysoki żelazny krzyż z pamiątkową tabliczką. Za zgodą Konsystorza Diecezji Kielecko-Krakowskiej ks. Żołątkowski dokonał w 1866 roku poświęcenia cmentarza.

W 1992 roku cmentarz parafialny oraz cmentarz stary zostały wpisane do rejestru zabytków województwa kieleckiego.

Na cmentarzu jest kilka starych nagrobków pochodzących z końca XIX wieku. Są to groby:
Machulskiego z Morawicy z 1869 roku,
Jacobusa Fioka z 1870 roku,
Zofii Baranowskiej z 1873 roku,
Zofii z Jednakowiczów Ławickiej z 1879 roku,
Konstancji z Niszańskich Marusińskiej z 1879 roku,
Władysława Borkowskiego z 1883 roku,
Adeli z Jurkowskich Kowalczewskiej z 1885 roku,
rodziny Kucharskich z 1887 roku,
rodziny Osieckich z końca XIX wieku,
ks. Augusta Żołątkowskiego z 1898 roku.

Z początku XX wieku pochodzą nagrobki:
Piotra Kija z 1908 roku,
Jana Pędzika z 1910 roku,
Marianny Kołek z 1911 roku,
Stanisława Malickiego z 1812 roku,
Jana Zawadzkiego z 1912 roku,
Jana Makowskiego z 1917 roku,
Antoniego Rabieja z 1918 roku,
Katarzyny i Piotra Wieczorków z 1918 roku,
Józefa Stachury z 1920 roku,
Jana i Józefy Lechów z 1924 roku.

Większość tych nagrobków wymaga renowacji i zabezpieczenia przed dalszym zniszczeniem. Warto o nie dbać, by istniały jak najdłużej, gdyż są świadectwem minionej epoki i dodają uroku cmentarzowi.

Opr. Marianna Węgrzyn

logo_wh

Kontakt

Stowarzyszenie Przyjaciół Brzezin
Brzeziny, pl. ks. Augusta Żołątkowskiego 1
26-026 Morawica

tel. 507 366 455
email: stowarzyszenie.brzeziny@gmail.com

w sprawach świetlicy: 605 075 365